مطالعه ژنتیکی، مورفولوژیکی و طبقه بندی خاکهای حوضچه دشت ارژن

مطالعات تشکیل و تکامل خاک در مواد مادری با کربنات کلسیم زیاد و در تحت شرائط نیمه خشک جنوب ایران انجام گردید. برای این منظور منطقه دشت ارژن با مساحت 5000 هکتار در نظر گرفته شد. هدف از مطالعات صحرائی عبارت بود از بدست آوردن اطلاعاتی در مورد انواع، مشخصات و موقعیت جغرافیائی خاکها بمنظور بهتر نمودن راندمان زراعت آبی و تهیه اطلاعات اساسی در مورد چگونگی تکامل و تشکیل خاک . نقشه خاک ابتدا با کمک عکسهای هوائی ترسیم و سپس بر روی نقشه توپوگرافی با اشل 5000:1 منتقل گردید و این نقشه بعد با اشل 20000:1 چاپ گردید. سریهای خاک با توجه به موقعیت فیزیوگرافی و خواص فیزیکی، شیمیائی و مینرالوژیکی هر پروفیل بر روی نقشه ترسیم شدند. خاکهای منطقه بستگی زیادی به انواع فیزیوگرافی منطقه از قبیل روسوبات آبرفتی و واریزه ای بادبزنی شکل، دشت های رسوبی دامنه ای و زمین های پست دارد. هفت سری خاک بشرح زیر در واحدهای فیزیوگرافی ذکر شده بالا تشخیص داده شدند: سری چراب بر روی رسوبات آبرفتی و واریزه ای بادبزنی شکل و سریهای ارژن، مره، ماروک و سده بر روی دشت های رسوبی دامنه ای و سریهای آبخور و سلمان بر روی زمین های پست . تجمع کربنات کلسیم و تغییرات سفره آب زیرزمینی دو عامل اساسی در تکامل خاکهای منطقه میباشند. خاکهای بدون تجمع کربنات کلسیم (سری چراب) بر روی رسوبات آبرفتی و واریزه ای بادبزنی شکل دوره ها لوسین (holocene age) قرار دارند. خاکهای نسبتا" تکامل یافته دشت های رسوبی پلیستوسن بالائی (late pleistocene) دارای تکامل ساختمانی و پراکندگی مجدد کربنات کلسیم میباشد (سری ارژن). پروفیلهائی که بر روی رسوبات قدیمی تر دشت های رسوبی دوران پلیستوسن میانی یا پائینی (early and middle pleistocene) قرار دارند دارای تکامل بیشتری بصورت تجمع مقدار زیادتری کربنات کلسیم میباشند (سری مره). رنگ خاک عامل مشخصه ای دال بر تاثیر آب زیرزمینی دارد، خاکهای بازهکشی خوب در حالت اکسیده بوده و دارای رنگ متمایل به قهوه ای با مقدار کمی ماده آلی میباشند (سریهای چراب و ماروک). در صورتیکه خاکهای بازهکشی ضعیف در حالت احیا بوده و دارای رنگهای سبز متمایل به آبی تا خاکستری با مقدار زیادی ماده آلی میباشند (سریهای زره، سده، و آبخور). تغییرات وضعیت توپوگرافی در منطقه دشت ارژن باعث تغییرات عمده در بافت خاک میشود. خاکهای با بافت درشت در نواحی مرتفع قرار دارند در صورتی که خاکهای با بافت ریز در نواحی پست تر واقعند. مطالعات x-ray ومیکروسکوب الکترونی نشان داد که میزالهای رس در خاکهای مختلف از لحاظ نوع مشابه بوده و فقط از نظر مقدار نسبی موجود در خاک متفاوت میباشند.